Dil Aileleri Nelerdir?

okeanosadmin16 Ocak 2021

Dil aileleri nelerdir? Dilbilimin tarihsel bir bilim olarak görüldüğü zamanlarda dilbilimciler dilleri sınıflandırmada tarihsel bir kavrama başvurmuşlardır. Birtakım dillerin belli bir zamandaki yapılarına bakıp onların aynı kaynaktan ve aynı aileden geldiğini ileri sürmüşlerdir (Kıran, 2012:36).

Dil Aileleri Nelerdir?

Dillerin biçimlerinin belirlenmesinin ardından biçimlerini uzun zaman kaybetmeyişleri dillerin ortak bir dilden çıktığını ortaya koymaktadır. Yeryüzündeki dil ailelerinin sayısı hakkında kesin bir sayı vermek zordur. Bazı dilbilimciler tarafından dil ailelerinin sayılarının 40-50 civarında olduğundan söz edilmektedir. Tarihsel açıdan sınıflandırma yöntemine ilişkin bu çelişki barındıran örneklere karşın temel olarak 5 dil ailesinden söz edilebilir. Bunlar Hint-Avrupa, Ural-Altay, Hami-Sami, Güney-Doğu Asya, Okyanusya ve Avustralya olarak sınıflandırılabilir (Kıran, 2012:37).

Hint-Avrupa Dil Ailesi

Hint-Avrupa dil ailesi, Ural dağlarından başlayarak Azor adalarına; İzlanda’dan Hindistan’a kadar uzanan bir alana yayılmış bulunmaktadır. Üzerinde en çok inceleme yapılan dil ailesi olarak bilinir. Bu diller birkaç yüzyıldır Amerika, Afrika ve Okyanusya’da da yaygınlık göstermektedir (Kıran, 2012:37). Hititçe, Sanskritçe, Latince gibi eski dilleri de kapsayan Hint-Avrupa dil ailesi kendi içerisinde 5 gruba ayrılmaktadır:

Hint-İran Dilleri: Hint grubu Pakistan, Hindistan, Nepal, Sri Lanka’yı kapsamaktadır. İçerisinde birçok dil ve lehçe barındırmaktadır. Başlıca örnekleri arasında 333 milyon kişi tarafından konuşulan Hintçe, 104 milyon kişi tarafından konuşulan Urduca verilebilir. İran grubu İran’ı ve komşularını kapsamaktadır. Farsça ve Afganca bu gruba örnek verilebilir.
Baltık-Slav Dilleri: Slav grubu dilleri 250 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır. Doğu, Batı Güney olmak üzere 3 grupta incelenmektedir. Doğu Slav dilleri Belarusça, Rusça ve Ukraynacadır. Batı Slav dilleri Çekçe Slovakça, Lehçe ve Sorbcadır. Güney Slav dilleri Bulgarca, Slovence, Makedonca, Sırpça, Hırvatça ve Boşnakçadır. Baltık grubunda ise Litvanca ve Letçe/Letonca yer almaktadır.
İtalik-Kelt Dilleri: İtalik grubu Latinceden türemiş tüm Romen dilleri yer almaktadır. Fransızca, İtalyanca, İspanyolca, Portekizce, Romence başlıca Romen dilleridir. Kelt grubunda ise Brötonca, Galce, İrlandaca ve İskoçça yer almaktadır.
Germen Dilleri: Batı ve Kuzey olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Batı Germen dillerine 410 milyon kişi tarafından anadil olarak konuşulan İngilizceve 95 milyon kişi tarafından konuşulan Almanca örnek verilebilir. 23 milyon kişi tarafından konuşulan Felemenkçe, Yidiş ve Afrikaans yine Germen dilleri arasında yer almaktadır. İskandinav grubunda ise Danca, İsveççe, Norveççe, İzlandaca yer almaktadır.
Diğer Diller: Yunanca, Arnavutça, Ermenice, Toharca ve Eski Anadolu dilleri Hititçe, Luvi ve Pala dilleri herhangi bir gruba dahil olmayıp, Hint-Avrupa dil ailesinde bağımsız bir grupta bulunmaktadır.

Hami-Sami Dil Ailesi

Bu grup kendi içinde Sami dilleri, Mısır dilleri, Berberi dilleri, Çad dilleri ve Kuşitik dilleri olarak sınıflandırılmaktadır. Sami dilleri iki farklı gruba ayrılır. Doğu grubunda günümüzde ölü bir dil olan Akadca yer almaktadır. Batı grubunda ise Arapça, İbranice, Habeşçe, Aremice, Süryanice vb. yer almaktadır.

Mısır dilleri arasında günümüzde ölü bir dil olan Eski Mısır dili ve Kıptice yer almaktadır. Berberi dilleri arasında Tuareg dili, Tamazight dili, Kabili dili, Tarifit dili, Taşelit dili, Çad dilleri arasında Hausa dili yer almaktadır.

Kuşi/Kuşitik diller arasında Oromo dili, Somalice, Bece dili, Afarca, Sidamo dili bulunmaktadır. Eski Mısır dilleri, Kıptice, Berberi dilleri gibi Güney Asya’da ve Kuzey Afrika’da konuşulan diller Hami grubu içerisinde yer almaktadır.

Hami Sami dillerini Hint-Avrupa dillerinden sesli harflerin ikinci derecede rol oyması ayırmaktadır. Kök, Sami dillerinde sözcüğün temelini oluşturmaktadır. Arapça sözcükler hep üç sessiz harf üzerine kuruludur.

Ural-Altay Dil Ailesi

Türkçenin de içerisinde yer aldığı bu dil ailesi Ural ve Altay olmak üzere iki kola ayrılmaktadır. Ural dilleri kendi arasında Fin/Ugor dilleri, Samoyed dilleri ve Yukagir dilleri olarak ayrılmaktadır.

Fin dilleri arasında Fince, Estonca, Mari, Livonca vb. diller yer almaktadır. Ugor dilleri arasında Macarca, Hantıca ve Mansice yer almaktadır. Samoyed dilleri arsında Kuzey Samoyedçe ve Güney Samoyedçe bulunmaktadır. Yukagir dilleri Kuzey Yukaghir ve Güney Yukaghir olmak üzere iki lehçeden oluşmaktadır.

Altay dilleri Türk dilleri, Moğol dilleri ve Tunguz dilleri olmak üzere üç gruba ayrılmaktadır. Türk dilleri Bulgar grubu, Kıpçak grubu, Oğuz grubu, Uygur grubu, Sibirya grubu ve Argu grubu olmak üzere kendi içinde sınıflanmaktadır. Bulgar grubunda Çuvaşça yer almaktadır. Kıpçak grubunun başlıca dilleri Tatarca, Kazakça ve Kırgızcadır.

Oğuz Grubunda ana dilimiz Türkçe, Azerice, Türkmence temel dillerdir. Uygur grubunda Özbekçe, Uygurca, Yugurca, Aynuca vb. yer almaktadır. Sibirya grubunda Yakutça, Dolganca, Tuvaca, Altayca vb. bulunur. Argu grubunda ise Halaçça yer almaktadır.

Moğol dilleri arasında ise, Moğolca; Tunguz dilleri arasında Mançu-Tunguzca ve Şibe dili gibi diller yer almaktadır. Korece ve Japonca bu grupta kendi başlarına gruplandırılmaktadır.

Güney Doğu Asya Dil Ailesi

Çin-Tibet dilleri ve diğer diller olmak üzere incelenmektedir. Çin-Tibet dilleri arasında Çince, Tibetçe, Birmanca, Thai dili yer almaktadır. Diğer diller arasında Miao-Yao dili, Vietnamca, Kmer dili ve Munda dili yer almaktadır.

Okyanus ve Avustralya Dil Ailesi

Endonezya dilleri ve diğer diller olmak üzere sınıflanmaktadır. Endonezya dilleri arasında Java, Malaya, Malgai Havai dili bulunmaktadır. Diğer diller ise Polinezya dili, Malanezya dili, Papu dili ve Avustralya Aranda dilidir.

Diğer Diller

Bu dil ailelerinin yanı sıra Afrika yerel dilleri, Kafkas dilleri, Dravid dilleri ve Amerika Kızılderili dilleri kendi aralarında gruplandırılmaktadır.