Dilbilim Nedir? Dilbilimci Kimdir?
Dilbilim nedir? Dilbilimci Kimdir? Dil; insanlığın var olduğu ilk zamanlardan bu yana keşfedilmiş en büyük icat olarak görülmektedir. Çünkü insanoğlu, beynindeki kavramlar aracılığıyla ürettiği düşünceleri ve aynı zamanda bünyesinde yer alan duygularını anlatabilmeye ihtiyaç duyar. Yeterli bir şekilde anlatabilmek ve anlatılanı da anlamlandırabilmek için de dil, insanlar arasındaki en temel aracıdır. Dil sayesinde insanlar, duygu ve düşüncelerini diğer insanlara bildirerek bir iletişim ağı oluşturmuş olur. Bu nedenle dillere verilen önem yüzyıllar boyunca hiç eksilmemiş hatta katbekat artış göstermiştir.
Dilin Önemi
İletişim, insanlar arasındaki en temel ihtiyaçlardan biridir. İletişimin doğru ve yeterli bir şekilde kurulabilmesi için ise kişiler dillere ihtiyaç duyar. Var olan diller sayesinde, dünyanın bir ucundaki insanlarla iletişim kurulabilmesi mümkündür. İnsanın sosyal bir varlık olmasından ötürü dil bilmek en çok sosyal alanlarda kişiye önemli avantajlar yaratır. Sosyal alalardaki avantajların haricinde dili doğru ve yeterli kullanmak, kişinin hayatının pek çok noktasında katkı sağlar. Bu nedenle günümüzde özellikle birden fazla dil bilmenin önemi oldukça artış göstermiş, kişiler anadillerinin haricinde pek çok dil öğrenmeye yatkın hale gelmiştir.
Dilbilimine Göre Dil Kullanımının Önemi
İnsanlar için yaşamsal olarak büyük bir öneme sahip olan dilin incelemesi ise dilbilim dalı üzerinde gerçekleşmektedir. Dilbilime göre dil;
- Kendine özgü kurallara sahiptir.
- Oluşum açısından temeli, tarihi olarak kesin bir şekilde bilinemez.
- Gelişimi zamana dayalıdır.
- Ses örüntülerinden meydana gelir.
- Kavramlar ve ardından düşünceler aracılığıyla kullanılır.
- İnsanların anlaşabilmesini sağlar.
Dilbilim çalışmalarına göre dil; fiziksel, ruhsal ve toplumsal alan başta olmak üzere pek çok alanla bir ilişkiye sahiptir. Bu ilişkiler de dilin incelenmesinin oldukça gerekli olduğuna işaret etmektedir. Örneğin; dil ve toplum arasında güçlü bir ilişki bulunmaktadır. Çünkü toplumların oluşumunu ve ayakta kalmasını sağlayan en büyük faktör dildir. Ardından dil ve kültür ilişkisi de, güçlü etkileşimler arasında yer almaktadır. Çünkü bir bölgede benimsenen herhangi bir kültürel özellik, dilin kullanılış biçiminde de farklılıklar yaratır. Bu nedenle dilin yapısını ve dilin belli alanlarla kurduğu ilişkileri inceleyen dilbilim, oldukça önem arz etmektedir.
Dilbilim Nedir? Dilbilimci Kimdir?
Dilbilim
Genel bir ifadeyle dilbilim, mevcut dillerin; yapısını, zamana bağlı olarak gelişimini, dünya üzerinde yayılımını detaylı olarak inceleyen bir bilim dalıdır. Dilbilim çalışmaları içerisinde aynı zamanda, mevcut diller arasındaki ilişkilerin incelenmesi de yer almaktadır. Bu ilişkiler ise; ses, biçim, anlam ve cümle bilgisi olarak genel ve karşılaştırmalı bir şekilde gerçekleşir. Dilbilim yalnızca günümüz çağından ibaret olmayan, geçmiş yüzyıllardan bu yana önemli çalışmalar gerçekleştirilen bir bilim dalıdır. Örneğin, dilin işlevleri üzerine pek çok çalışmalar gerçekleştirilmiş ve bu çalışmalar ışığında günümüze kadar uzanan belli modellemeler oluşturulmuştur. Bu modeller içerisinde Karl Bühler’in Organon Modeli, dilin işlevlerini esas alan köklü modellerden biridir.
Dilbilimi Ne İle İlgilenir?
Dilbilim çalışmalarında esas olarak, bir dilin mevcut sistemi içerisinde yer alan tüm parçaları incelenir. Bu parçalar ise; sesler, kelimeler, cümleler, metinler ve işlevsel birimler olmak üzere çeşitlendirilebilir. Dilbilim, sıralanan dil parçalarının; tanımlanmasını, bir arada kullanılma olasılıklarını inceler. Bu incelemeler içerisinde ise farklı dil bilgisi modelleri kullanılır.
Dilbilim, dilin bilimsel açıdan incelenmesini sağladığından oldukça kapsamlı bir bilim dalıdır. Dünyada yüzlerce dil bulunmakta ve her dilin kendine ait; ses dizgesi, söz varlığı ve dil bilgisi kuralları bulunmaktadır. Dilbilim ise dile ait olan bu işlevleri alt bilim dalları aracılığıyla detaylı olarak inceler. Bu incelemelerin ardından dillerin; tarihsel gelişimi, sahip olduğu zenginlikler, disiplinlerarası ilişkileri gibi pek çok alanda fikir sahibi olunur.
Dilbiliminde Dilin İncelendiği Alanlar
Dilbilim çalışmaları özellikle bir dilin yapısı üzerinde gerçekleşmektedir. Bir dilin yapısı ve sahip olduğu nitelikler incelenirken ise dil, özelden genel alanlara doğru bir çalışma prensibi ile ele alınır. Bu prensip ise sırasıyla şu şekilde işler:
- Sesbilim ve Sesbilgisi: Dilin seslerinin incelenmesi
- Biçimbilim: Dildeki kelimelerin incelenmesi
- Sözdizim: Dilde üretilen cümlelerin incelenmesi
- Anlambilim: Dilde yer alan anlamların incelenmesi
- Edimbilim: Dilin kullanıldığı bağlamın incelenmesi
Dilin yukarıda sıralanan yapılarının incelenmesi, dilbilim dalının ana amaçlarından biridir. Dilbiliminde dilin yapılarının tamamının incelenmesi ise dilbiliminin mikro alanı olarak isimlendirilmektedir.
Dilbilimin İlgilendiği Konular
Bir dilin tam anlamıyla incelenebilmesi ve modellemeler oluşturulabilmesi için, o dilin yapısıyla beraber ilişkili olduğu tüm konuların da incelenmesi gerekmektedir. Dilbilim çalışmalarında, mevcut bir dil üzerinde ilgilenilen başlıca konular şunlardır:
- Beyindeki dil üretimindeki fonksiyonların işleyişi
- İnsanda dil edinme yetisinin oluşumu
- Dilin sahip olduğu yapıların özellikleri
- Dil öğrenimi
- Dilin güçlü bir iletişimdeki yeri
- Dilin kavramlar ve düşünceler arasındaki ilişkisi
- Dilin yazılı ve sözlü kullanımı
- Dil ve mantık ilişkisi
- Dil ve toplum etkileşimi
- Sahip olunan kültürün mevcut dile etkisi
Dilbilim dil ile ilişkiye sahip olan tüm konuları inceleyerek; bir dilin tarihini, zamanla yaşadığı kültürel farklılıkları gibi çok çeşitli konuları ortaya çıkararak dilin çözümlenmesini sağlar. Ayrıca dilbilimi alanında gerçekleştirilen çalışmalar sadece dil üzerinde fayda sağlamaz. Günümüzde disiplinlerarası etkileşimler oldukça yaygın hale geldiğinden, dilbilim alanı farklı pek çok bilim dallarına da fayda sağlamaktadır. Dilbilimin etkileşim halinde olduğu bilim dallı ise başlıca şu şekildedir:
- Psikoloji
- Sosyoloji
- Felsefe
- Eğitim
- Dil Öğretimi
- Antropoloji
- Bilgisayar Bilimleri
- Yapay Zeka
Bilimde disiplinlerarası gerçekleştirilen çalışmalar pek çok olumlu sonucun ortaya çıkmasını sağlar. Dil de yaşam için en temel olgulardan biri olduğundan, dilbilim alanında gerçekleştirilen çalışmalar diğer pek çok bilim dallarında ihtiyaç görmektedir.
Dilbilimin Çalışma Alanları
Dilbilimi, insanların sahip olduğu dil yetisini ve mevcut dilleri incelerken bilimsel tekniklerden faydalanır. Bu teknikler yardımıyla dilbilimin ana amacı, dilin belli bir alan içerisinde dış faktörlere bağlı olarak oluşumunu inceleyebilmektir. Dilbiliminin ilgilendiği konular oldukça kapsamlı olduğundan çalışmalar, iki temel alana ayrılmıştır. Mikro ve makro olarak iki önemli alana ayrılan dilbilim, mevcut dillerin detaylı olarak çözümlenmesini sağlar. Dilbilimin ana alanı olan mikro alan, dil sistemlerinin yapılarına ilişkin incelemelerin gerçekleştiği bir alandır. Makro alan içerisinde gerçekleştirilen çalışmalar ise, dil ile disiplinlerarası ilişkinin kurularak diğer bilim dallarına katkıda bulunulmasını sağlar.
Mikro Alan
Mikro alan bir dilin sahip olduğu yapıları kapsadığından, gerçekleştirilecek olan incelemeler bir düzene tabii tutulmalıdır. Aksi takdirde dilin çözümlenmesi doğru bir şekilde olmayacak, olumsuz sonuçlarla karşılaşılacaktır.
Mikro alanda gerçekleşen incelemelerin ilk adımında sesbilgisi bulunmaktadır. Sesbilgisi sayesinde, bir dile sahip insanların kullandığı konuşma sesleri incelenir. Sesbilgisinde gerçekleşen incelemeleri ise sesbilimi takip etmektedir. Sesbilim, mikro alanda gerçekleşen çalışmaların temelinde yer almaktadır. Bu alan içerisinde bir dilin ses örüntüleri incelenerek belli yorumlar oluşturulur. Ayrıca farklı dillerdeki farklı ses örüntüleri de karşılaştırmalı olarak incelenmektedir. Mikro alanda yer alan çalışmaların bir diğeri ise biçimbilimdir. Biçimbilim alanındaki çalışmalar, bir dilde oluşturulan kelimeler üzerinde gerçekleşmektedir.
Kelimelerin bir mantık çerçevesinde bir araya gelerek oluşturdukları yapılar olan cümlelerin incelenmesi ise sözdizim alanında gerçekleşmektedir. Sözdizim çalışmalarında bir dilin; cümle kurma kuraları, cümlede yer alan sözcük sırası gibi konularıyla ilgilenilir. Kelimelerin cümleleri oluşturmasıyla beraber bir dildeki anlamların incelenmesini sağlayan alan ise anlambilimdir. Bu alandaki çalışmalar, kurulan cümlelerde yer alan kelime ve kelime öbeklerinin mantık ile ilişkisini konu edinir. Anlambilim çalışmalar etrafında cümlelerin anlam ve mantık ilişkisine göre belli başlı yorumlar yapılır. Mikro alanda gerçekleşen çalışmaların son adımı ise edimbilimdir. İletişimde dilin önemi, kurulan cümlelerle bağlam arasındaki ilişki gibi konular edimbilim alanında ele alınarak incelenir.
Makro Alan
Makro alan, dil ile diğer bilimler arasında ilişki kurulmasını sağlayan çalışmaları kapsamaktadır. Mikro alanda yer alan çalışma şeklinden farklı olarak makro alanın çalışmalarında bir sıralama bulunmamaktadır. Dilbilimin ana uğraşı olan mikro alandaki çalışmaların dış kısmında bulunmaktadır. Makro alan içerisinde yer alan çalışmalar ise şu şekilde sıralanabilir:
- Ruh dilbilim
- Toplum dilbilim
- Uygulamalı dilbilim
- Bilgisayar dilbilimi
- Üslup dilbilimi
- Antropoloji dilbilimi
- Dil felsefesi dilbilimi
- Dil tarihi dilbilimi
- Bilişsel dilbilim
- Nörodilbilim
- Çeviri dilbilim
- Adli dilbilim
Sıralanan disiplinlerin haricinde dilbilimin makro alanında pek çok disiplin bulunmaktadır. Bu disiplinlerle ilişki kurularak, dilbilim ile diğer bilim dallarında gerçekleşen incelemelere katkıda bulunulmuş olur.
Dilbilimci Kimdir?
Dilbilimci; dilin yapılarını inceleyen, diller arası nitelikleri karşılaştıran ve ilişki kuran, kısacası dilbilim ile uğraşan kişilere denir. Dilbilim, tarih boyunca dillerle alakalı bilinmezlerin çözülmesini sağlamış, pek çok bilime de katkıda bulunmuştur. Dilbiliminin öncüsü olan ve gerek incelemeleriyle gerekse oluşturulan modellerle pek çok dilbilimci adını tarihe yazdırmayı başarmıştır. Bu isimlerinin başında ise dilbilimine olan büyük katkılarından dolayı, Ferdinand de Saussure gelmektedir.
Ferdinand de Saussure’nin Dilbilimine Katkıları
26 Kasım 1857’de doğan ve tarihin ilk dilbilimcisi olan Ferdinand de Saussure, günümüz dilbilimi gelişmelerine zemin hazırlayan önemli çalışmalarda bulunmuştur. Özellikle 20.yüzyıl dilbiliminde “Dilbiliminin Babası” olarak bahsedilmesi, dilbilim üzerine yaptığı çalışmaları kanıtlar niteliktedir. 22 Şubat 1913 senesinde hayatını kaybeden Ferdinand de Saussure, o dönemki fikirleriyle günümüz dilbilimine ışık tutmayı başarmış bir isimdir.
Bilime ilgili bir ailede doğan Ferdinand de Saussure, her zaman okuyan ve sorgulayan biri olmuştur. Ailesinden kaynaklı olarak Fizik ve Kimya bilimleriyle iç içe büyüse de dilbilimine her zaman ilgili olmuştur. Öyle ki henüz 15 yaşında 4 tane dili anlıyor ve anadili gibi konuşabiliyordu. Üniversite yıllarında aile geleneğini bozmayarak Fizik ve Kimya derslerini almaya devam etmiş, lakin dillere olan ilgisini hiçbir zaman kaybetmemiştir. Daha sonra eğitimini daha vereceği Sarnkritçe’yi ise üniversite yıllarında öğrenerek dillere olan merakının körelmesine müsaade etmemiştir.
Üniversite yıllarında dil öğrenimlerinin haricinde Hint- Avrupa dil aileleri üzerinde de yoğun bir şekilde çalışmalar gerçekleştirmiştir. Hatta bu çalışmalarının ışığında “ Hint-Avrupa Dillerindeki Ünlülerin İlk Dizgesi Üstüne İnceleme” isimli bir makale oluşturmuştur. Yazdığı bu makale ise o zamana kadar yazılmış karşılaştırmalı makaleler arasında en yetkin durumda olduğundan, Ferdinand de Saussure’nin dilbilim alanında ünlenmesini sağlamıştır. Ardından Latince üzerinde çalışmalar gerçekleştirmiş, yanlış bilinen konuları çözüme kavuşturarak dilbilime büyük katkı sağlamıştır. Ferdinand de Saussure’nin dilbilim alanında bu kadar başarılı olmasındaki en büyük faktör, diller üzerinde temele iniyor oluşudur. Çalışma gösterdiği her dilin yapısal olarak temeline inerek, sorunları en iyi şekilde çözüme kavuşturmaktadır.
Dilbilimi alanındaki yolculuğunun büyük bir kısmı ise akademik hayatında verdiği derslerle olmuştur. Ferdinand de Saussure hiçbir zaman öğrenmeye ara vermemiş, çok gezen ve çok araştıran biri olmuştur. İleriki yaşlarında Cenevre Üniversitesi’nde verdiği dilbilim ve Sarnkritçe dersleri ise, sahip olduğu mevcut bilgi birikimini nice öğrencilere aktarmasını sağlamıştır. Dilbilim dünyasında büyük bir ün kazanmasına aracı olan etkenlerden bir diğeri ise, ölümünün ardından çalışmalarının öğrencileri tarafından kitaplaştırılmasıdır. Charles Bally ve Albert Sechehaye adındaki öğrenciler, Ferdinand de Saussure’nin çalışmalarını kitap haline getirerek bilime önemli bir değer kazandırmıştır.
Dilbilimci Nasıl Olunur?
Günümüzde diller üzerinde çalışmalar yapmak ve dilbilimine katkıda bulunabilmek için, ilgili üniversitelerin dilbilim bölümünden mezun olmak gerekmektedir. Dilbilim bölümü üzerinden verilen eğitimler ise 4 yıldır. Bu bölümü başarıyla tamamlayan kişiler “Dilbilimci” ünvanına sahip olarak, başta Türkçe ardından dünya üzerindeki başka dillerde incelemeler gerçekleştirmektedir. Dilbilimin ana amacı dili betimleyebilmek olduğundan, dilbilimi çalışmalarında bilimsel teknikler ve gözlemlerden yararlanılır. Bir dilbilimci ise alanında başarı sahibi olabilmek için, dilbilim için gerekli olan bilimsel tekniklere hakim olmalıdır. Ayrıca dilbilimi bölümlerinden mezun olmuş dilbilimci kişiler, kamu ve özel sektörlerde istihdam sağlayabilmektedir. Bu kişiler dilerse akademik hayatlarına devam ederek bulundukları üniversitelerden dilbilimi çalışmalarına katkıda bulunabilir. Bu seçim tamamıyla kişinin ilgisine ve kariyer hedefine bağlıdır.
Dilbilim Çalışmalarının Katkıları Nelerdir?
Dilbilim; dil çeşitliliğinin keşfi, dilin zamanla değişimi, dilin beyinde depolanma prensibi, dilin beyinde işlenişi, insanın dil yetisini kazanma aşaması gibi pek çok konuyla ilgilenerek bu konuları çözüme kavuşturmaktadır. Gerçekleştirilen dil çözümlemeleriyle de yalnızca mevcut dillere katkıda bulunulmaz. İnsan hayatının çok çeşitli alanlarında dilbiliminin sağladığı faydalarla karşılaşmak mümkündür. Örneğin; bir dilin yapısını anlamak ve cümleleri anlamlandırabilmek için dilbilim, çeviri alanına çok büyük katkı sağlamaktadır. Bunun dışında; dil öğrenimi, okuryazarlık çalışmaları ve hatta konuşma bozukluklarının tedavi edilmesinde de dilbilimin çok büyük önemi bulunmaktadır.
Çeviri Çözümleri
0212 221 45 21 & 0553 910 31 32
