COVID- 19 Süreci ve Kelimeler

Son 2 yıldır hayatın her alanını etkileyen ve insan yaşamının birçok sisteminde köklü bir çöküntüye sebep olan koronavirüsün yarattığı etkiler, fiziksel hasarların ötesinde gelişmiştir. Ekonomik ve sosyal kayıplar nedeniyle milyonlarca insan açlık sınırının altında yaşamaya mahkum olurken birçoğu da hayatını kaybetmiştir. Ülkemizde de hala etkileri görülen bu virüs, son yıllarda dünya basınında en fazla yer kaplayan ve en dramatik sonuçlara yol açan olaydır. Hayatımıza sosyal mesafe, antikor gibi daha öncelerde az sıklıkta kullanılan fakat hastalık boyunca aktif olan kelimeler dahil olmuştur. Peki bu dil değişiminin insan zihni üzerindeki etkileri nelerdir? İşte covid-19 süreci ve kelimeler üzerinde etkisi ile değişen günlük yaşamımız…

Dil Kullanımının İnsan Düşünceleri Üzerindeki Gücü

Dilbilim araştırmacıları, bir olayda kullanılan kelimelerin olaya fikir yürüten kişilerin perspektifini yoğun olarak etkilediğini ortaya koymuştur. Yani bir insanı manipüle etmek için kullanılan en yaygın yöntem, doğru kelimeleri seçebilmektir. Örneğin şu an dünya üzerinde vurulan COVID 19 aşıları yanlış lanse edilir. Koruyucu bir kalkan olarak nitelendirilen bu Covid aşısı, aslında virüsü tamamen dışarıda tutmak için değil, bağışıklık kazanmak için geliştirilmiştir. Fakat basında yayılan bu tarz nitelendirmeler, insanların aşı olduktan sonra önlemleri azaltmasına ve aşının onları koruduğunu inanmasına sebep olmaktadır.

Bunu başka bir deney ile anlatalım. Bilişsel psikologlardan birkaçı bir grup katılımcı ile kelimelerin gücünün algı üzerindeki etkisine dair bir deney yürütmüştür. Katılımcılara bir araba kazası izletilmiştir ve iki gruba ayrılmaları istenmiştir. İlk gruba “arabalar karşılaştıklarında hızları nasıldı?” sorusu yöneltilir. Katılımcılar, çoğunlukla arabalardan birinin hızlı ya da ikisinin de normal hızda olduğunu söyler. İkinci gruba ise soru şu şekilde yöneltilir “iki araba birbirini korkunç şekilde ezdiğinde hızları nasıldı?” Bu durumda katılımcıların çoğu, arabaların çok hızlı olduğunu heyecanla söyler. Oysa videoların ikisi de aynıdır.

Koronavirüs Kelimelere Nasıl Bulaştı?

Kullandığımız dilin insan zihni üzerindeki psikolinguistik etkilerinden bahsettikten sonra koronovirüsün sözvarlığı üzerine etkilerine de değinmek gerekir. Dil, içinde birçok sistem olan devingen bir yapıdır. Ne kadar girdiye ulaşırsa zenginleşir ve değişir. Günümüzde salgınlar, afetler, başarılar, krizler, teknoloji ve daha birçok olay dili de etkiler. Esperanto ile başarılmak istenen ortak dil, küresel olaylarda ortaya çıkan söz varlıkları ile gittikçe başarıya ulaşmaktadır. Her dilin bu felaketlerden ya da başarılardan sözvarlığına taşıdığı kelimeler olmuştur. COVID-19 salgını da birçok dilde olduğu gibi Türkçeye de önemli kullanımlar kazandırmıştır.

Covid-19 and words akademik çalışmalar için tıklayınız…

Pandemi, Filyasyon ve Nicesi

Korona boyunca Türkçede kullanılan kelimelerin birçoğu, aslında yüzyıllardır tıp literatüründe olan fakat bu alanın terimleri içinde kalan kelimelerdi. Yani bir hastanede ya da bilim merkezinde bu kelimeleri kullanmak zaten olağandı. Fakat literatürde kullanılan kelimeler halk diline indiğinde bu durum sözlü günlük dili büyük ölçüde etkilemiştir. Kelimelerin çoğu İngilizce karşılıklarından alınmıştır. Örneğin salgın ilk olarak ortaya çıktığında daha önceden sık kullanılmayan “pandemi” karşılığı tercih edilmiştir. Çünkü Aralık 2019’da ortaya çıkan Koronavirüs hastalığı, Dünya Sağlık Örgütü tarafından küresel bir pandemik hastalık olarak ilan edilmiştir. Günlük dile en fazla yerleşen kelimeler pandemi, filyasyon, entübe ve piktir. Şu an herhangi bir vatandaşa entübe hasta ne anlama gelmektedir diye sorduğunuzda solunum sıkıntısı çeken bir hasta olduğunu ve makineye bağlanması gerektiğini söyleyecektir. Ayrıca yetkili kişilerin açıklamaları da bu terimleri günlük dile taşımıştır. Bunun en önemli örneği Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın filyasyon ekiplerinin öneminden, entübe hastalara yapılan müdahalelerden bahsetmesidir.

Kelime Haznesinde Jenerasyon Farkı

20-30 yıl önce gençliği yaşayan bir topluluk ile günümüzün milenyum gençlerinin çok farklı alanlarda bilgi sahibi olduğunu kabul etmeliyiz. Sosyal medya, çağımızın her anını yönetirken bir paylaşma ve isminden de görebileceğimiz üzere sosyalleşme alanıdır. Bu alanda doğru, yanlış, yanlı, bölgesel, küresel ve daha birçok çeşitte haber yapılır. Sosyal medya platformlarındaki haberler ise genç nüfus arasında daha hızlı yayılarak küresel bir dilin kapısını aralar. Şu an X ve Y kuşağı arasında fazla kullanılmasa da COVID’in yeni kuşaklara kazandırdığı yazılı bir sosyal medya dili de vardır. Türkçeye giren bazı kelimelerden örnek verirsek çoğunun İngilizce dili ile tıp terimlerin karışımı ile meydana geldiğini görürüz. Bu kelimelerden bazıları; pandemi nedeniyle kendini telefondan ayıramayan ve sık sık kötü haberlere maruz kalan doom-scrolling, salgın boyunca çiftlerin sosyal mesafe sınırları nedeniyle evliliklerini kötü etkilemesi olarak adlandırılan covidivorce ve sosyal mesafe kurallarına uymayan kişilere verilen covidiot lakaplarıdır.

Oxford İngilizce Sözlük Koronavirüs Güncellemeleri

Küresel bir salgın, geniş çaplı dil değişikliklerine neden olur. Bu nedenle lingua franca, yani İngilizce de COVID- 19 hastalığına yakalanan dillerden biri olmuştur. Nisan ayında Oxford İngilizce Sözlük editörleri, sık rastlanmayan bir hamle yaptılar. Geçtiğimiz 20 yıl boyunca sözlükteki güncellemeleri Mart, Haziran, Eylül ve Aralık aylarında yapan editörler korona salgınının kelimeler üzerindeki köklü değişiklikleri nedeniyle temmuzda da Korona kelimelerine dayalı özel bir güncelleme gerçekleştirdiler. Fakat dikkatlerini çeken şey, pandemi dile sadece bir yeni kelime kazandırmıştı. Bu da COVID- 19’du. Yaptıkları diğer değişikliklerin çoğu sosyal ve mesafe gibi kelimeleri birleştirerek kullanımlar oluşturmaktı.

Oxford sözlüğü güncellemeleri için tıklayınız…

Profesör Doktor Hayati Develi, “Dilimize Bulaşanlar” kitabında salgın, afet gibi olayların bir dilin değişiminde ne derecede etkili olduğunu detaylı bir şekilde anlatmıştır.

Covid-19 sürecinde kelimelerin etkisi

Çeviri Çözümleri

0212 221 45 21 & 0553 910 31 32